हेर्दा लक्का जवान जस्ती देखिने यानु मितिनी नेपालले काठमाडाैँमा अायाेजना गरेको एक कार्यक्रममा  देखा परिन झटा हेर्दा लहलहाँउदी रहर लाग्दी उनको जिवनको महाभारत अनौठो छ । कुनै बेला कसैले केहि बिषय सोधीहाल्यो ? अनुतरित भएर मन खिन्न बनाउदै उभिने उनको जिवनको सुमेरु पर्वतको यात्रा बुझी नसक्नु छ । भाग्य रेखा देब्रे परेपनि अहिले उनको भाग्य दाहिने पारीदीएको छ मितीनी नेपालले ।

बाल्यकालले जन्माएको काउकुती

उनको परिवार २०४० सलातिर भारतबाट नेपाल बसाइ आयाे । भारतबाट नेपाल आँउदा उनि सानै थिइन उनलाई आफनो जन्म कुन ठाँउ भएको हाे भन्ने पनि थाह थिएन । नेपाल र भारतको सामाजिक स‌ंस्कारमा केही भिन्नताहरु थिए नै । तर उनी सानै भएको कारण अनुभूती गर्न भने सक्दिनथिन । उनलाई अहिले विगत सम्झनै मन लाग्दैन । बिगतका घटना परिघटनाहरु कुनै हिन्दी चलचित्र झै बेलाबेला आँखाको पर्दामा खेलिरहन्छन । बच्चामा म को हुं ?’ उनलाई द्विविधा भइरहन्थ्यो । रुप र व्यवहारमा तालमेल मिल्दैनथ्यो । केटीका लुगा लगाउन मन लाग्थ्यो । केटीकै माझमा बस्न मन लाग्थ्यो । लक्का जवान पुरुषसंग प्रेम गर्ने चाहना हुन्थ्यो । तर व्यक्त गर्ने कसरी ? उनी समाजलाई छलेपनि मनलाई छल्न सक्दिनथिन् ।प्राय एक्लै रमाउथिन समाजसंग आत्मसमर्पण गरेर केटाजस्तै हुनपनि सक्दिनथिन् । छाडा साँडे जस्तै सामाजको छाडा ब्यवहारले उनलाई बिरक्त बनाउथ्यो । कहिलेकाँही त सोच्थीन मरीदीउँ ।

जब नागरिकता लिन सदरमुकाम पुगिन

इलामकी यानु लिम्बु ३१ वर्षकी भइन । ३१ बर्षको उमेरमा उनले अनौठो जीबन जिएकी छन् । उनका जिवनका आरोह अबरोह सुनि नसक्दा छन । घरी घाँटी अठयाएर बोल्छीन घरी सुकसुकााउदै बोल्छीन । तर आफना जिवनका बिषयमा धित मरुन्जेल बोल्छीन । यानुका नाममा उनले बर्षौ संर्घष गर्नुप¥यो । नागरिकता लिने उमेर पुगिसकेको थियो । उनले जिल्ला प्रशासन कार्यालय इलाममा आवेदन दिइन् । नागरिकता आवेदन फारममा उनले महिला-पुरुष लेखिनन् । समलिङ्गीको कुनै अप्सन थिएन । उनको आवेदन कार्यालयका लागि असमान्य बनिदियो । कुरा प्रमुख जिल्ला अधिकारीकोसम्म पुग्यो । प्रजिअले जबरजस्ती उनको बुवाको जिद्यीमा नागरीकता त बनाइदिए । तर पाउने सेवा सुबिधाबाट भने बन्चित भइन ।

आफ्नो कारणले परिवार बदनाम हुँदाको पीडा

‘म को हुं ?’ उनलाई द्विविधा भइरहन्थ्यो । रुप र व्यवहारमा तालमेल मिल्दैनथ्यो । केटीका लुगा लगाउन मन लाग्थ्यो । केटीकै माझमा बस्न मन लाग्थ्यो । लक्का जवान पुरुषसंग प्रेम गर्ने चाहना हुन्थ्यो । तर व्यक्त गर्ने कसरी ? उनी मनलाई छल्न सक्दिनथिन् । समाजसंग आत्मसमर्पण गरेर केटाजस्तै हुनपनि सक्दिनथिन् । यहीं बेमेलका कारण उनी साथीभाइ र गाऊघरमा अनौठो पात्र बनिन् ।साथीहरुले पनि सहि ढँगले हेर्दैनथे ।
साथीभाइ उनलाई जिस्काउथे । हेप्थे । बचन लाउंथे । उनी सहन बाध्य थिइन् । उनका साथी भाइले उनलाई त जिस्काएकै थिए, विस्तारै उनको नाम लिंदै भाइ बहिनीहरुलार्ई पनि जिस्काउन थाले । पाँच पाँच दाजुभाइकी जेठी छोरी थिइन् । भाइ बहिनीकोे नाम लिएर जिस्काउदा असह्य हुन्थ्यो । भन्छिन आत्महत्या गरुंकी भन्ने पनि लागिरहन्थ्यो । छिमेकीले नानथरी भनेर जिस्काउथे । भाइ बहिनीहरुले उनीसंग कहिल्यै गुनासो गरेनन । तर, भाइ बहिनीहरुमा परेको भावनात्मक चोट उनी सहजै बुझ्दिन् तर उनीसंग गर्न सक्ने केही थिएन । ‘आफ्नो कारण सन्तानलाई अफ्ठयारो पर्दा मुटुमा खिल परेजस्तो निलडाम परे जस्तै पिडा हुन्थ्यो ।’ यति भन्न नपाउंदै लरबराइरहेको उनको बोली रोकियो । छचल्किएका आंखाको कुनाबाट आंशुको थोपा चुइसकेको थियो । तर उनि बोलीरहेकी थिइन अनबरत अनबरत ।।

आफुजस्तै साथीहरु अरु पनि भेटिँदा

शुरुमा त उनलाई दैबले ठगेको महशुश हुन्थ्यो । ‘म मात्रै किन यस्तो ?’ उनको मनमा कुरा खेलिरहन्थ्यो । कसैलाई भन्नपनि नसकिने । भन्यो भनेपनि अपमानित भइएला भन्ने डर । उकुसमुकुस हुन्थ्यो । उनले जताततै डरैडर देख्थिन । परिवार, साथीभाइ, छिमेकी, आफन्त सबै साथमा थिए । उनी सबैको बीचमा बसेरपनि एक्ली भएको महशुस गर्थिन् । बिस्तारै आफुजस्ता अरु हुन्छन् कि हुंदैनन् भन्ने बुझ्न थालिन् । गांइगुंइ कुरा सुनिन्ः हजारौंको संख्यामा हुन्छन् । आफुजस्तैहरुले संस्था खोलेर पहिचानका लागि संर्घष गरिरहेकोपनि सुनिन् । उनले आफु समलिङ्गी हुं भन्ने थाह पाइन् । पहिचान थाह पाउंदा उनलाई पिंजडाबाट मुक्त पंक्षीजस्तो लाग्यो । अब त उड्न सक्छौं भन्ने आत्मविश्वास पैदा भयो । त्यो पैदा गरिदियो मितेनी नेपालले । अहिले मितीनी नेपाल उनको भाग्य रेखा भएको छ । भन्छिन मितेनी नेपालले कर्म दिएको छ बाँच्ने साहस र आँट दिएको छ । अब जसरी पनि बाँचीन्छ तर केही गरेर मात्रै ।
उनलाई विद्यालयमा पढ्नसमेत अफ्ठयारो हुंदै गयो । साथीभाइको बीचमा हासोमजाकको पात्र बनिरहिन् । अन्ततः उनले पढाइ पूरा नहुंदै सरस्वति माबी इलाम छोडनु पर्ने बाध्यता आइलाग्यो । मनका अनेकौँ इच्छाहरु दबाएर बिद्यालय पनि छोडीन ।

जब पहिचान नजिक पुगिन

केही वर्ष पछि उनी मितेनी नेपाल नामक संस्थाको सम्पर्कमा आइपुगिन । त्यहां उनले आफुजस्तै धेरैसाथीहरु भेटिन् । पहिचान लुकाएर लुक्दैन भन्ने साहश बटुलिन् । समलिङ्गीका बारेमा भएका बहश, कानूनी प्रावधान र सफलताका कथा बुझ्न पाइन । समलिङ्गी हुनु कुनै रोग होइन, प्राकृतिक कुरा हो भन्ने वैज्ञानिक आधार बुझन पाइन । आफ्नै पहिचानका आधारमा राज्यका अधिकार लिन पाइने जानकारीसमेत पाइन् ।

बिदेश पनि पुगिन यानु

जसो तसो नागरिकता त बनाइन् । राहदानी बनाउंदा उस्तै झण्झट । हरेक ठांऊमा प्रष्टिकरण दिनुपर्ने । व्यक्तिको लिङ्ग निजी मामिला भएपनि राज्यले अनेकौं उल्झन देखाउंथ्यो । प्रशासनले नागरिकता दिएपनि परराष्ट्र मन्त्रालयको राहदानी विभागले थप प्रमाण खोज्थ्यो । कर्मचारीहरुको आंखा समलिङ्गी’ लेखेको ठाऊंमा पुग्दा वित्तिकै अर्कै भावमा प्रस्तुत हुन्थे । मानौं उनीहरुका सामू कुख्यात अपराधी उभिएको छ । अन्ततः उनले राहदानी बनाइन । नेपालमा बसेर प्रगति हुने संभावना नदेखेर बिदेशमा गएर मजबुरी गर्ने सोचीन उनि बिदेश गइन ………..खाडी मुलुक गइन । उनि भन्छिन खाडी मुलुकमा बिताएका दुखहरुको वकालत गरेर संभवै छैन । आफनै देशमा त यस्तो अरुको देशमा कस्तो अँह भनि साध्य छैन । तिन बर्ष बसेर फिर्ता भइन ।

गर्नुपरेको संर्घष र भोग्नुपरेको सास्ती अब दोहोरिदैन । संविधानले समलिङ्गीको पहिचानलाई प्रत्याभुत गरेको छ । धर्म, वर्ण, जात, जाति, लिंग उत्पती, भाषा वा बैचारीक आस्थाका आधारमा नागरिकलाई भेदभाव गर्न नमिल्ने प्राबधान संविधानमा छ । समलिङ्गी विवाहलाई नेपालको अदालतले मान्यता दिइसकेको छ । आफुहरुको संर्घषका कारण तेस्रो लिङ्गीमैत्री संविधान र कानून बनेकोमा गर्व यामुलाई गर्व लाग्छ । अधिकार मागेर पाइंदोरहेनछ, खोसेर लिनुपर्दोरहेछ । उनको अनुभवले यसै भन्छ ।
उनलाई थकथकी लाग्छः पहिल्यै आफु खुल्न सकेको भए धेरै समस्या टरिसकेको हुन्थ्यो । गुम्सिएर बस्दा समस्या बल्झदोमात्र रहेछ । गुपचुप रहेका सबै आफु जस्तै समलिङ्गी साथीहरुलाई आफ्नो पहिचान बेलैमा दिल खुलेरै खुलाउन यानु आग्रह गर्छिन ।